Максім Танк (Яўген Іванавіч СКУРКО) нарадзіўся 17 верасня 1912 у вёсцы Пількаўшчына Вілейскага павета (цяпер Мядзельскі раён Мінскай вобласці). Іншыя псеўданімы: Аўгень Бура; А.Граніт.
У 1914 годзе сям'я Яўгена была змушаная выехаць у эвакуацыю й пэўны час жыла ў Маскве. Тут Яўген Скурко пайшоў у школу, тут прачытаў свае першыя кнігі. А родная Пількаўшчына ў 1921 годзе апынулася за мяжой — паводле ўмоваў Рыжсага міру адышла да Польшчы.
Восень 1926 года прывяла будучага паэта Максіма Танка, а тады яшчэ маладога Яўгена Скурко ў Вілейку, куды ён паступіў у 3 клас рускай прыватнай гімназіі. Малады М.Танк працаваў iнструктарам ЦК камсамола Заходняй Беларусi, у легальных i падпольных вiленскiх перыёдыках, вёў актыўную грамадска-патрыятычную i культурна-асветную дзейнасць, за што падвяргаўся праследаванню польскай дэфензiвы, арыштам i турэмнаму зняволенню на Лукiшках.
У БССР былі допыты ў засценках НКУС. Пасля непрацяглага зняволення паэта засылаюць назад на тэрыторыю «крэсаў усходніх». З прыходам савецкай улады ў Заходнюю Беларусь (дзесьці пасля 4 снежня 1939 г. — са стварэння Вілейскай вобласці), Максім Танк зноў вярнуўся на Вілейшчыну, але ўжо легальна. Ён працуе у сектары нацыянальных школ Вілейскага абласнога аддзела народнай асветы. Таксама працуе ў аддзеле культуры ў абласной газеце «Вілейская праўда» (выдавалася з лістапада 1939 па люты 1940). Дзесьці ў гэты час Максім Танк дапамог уладкавацца на працу ў газету паэтцы Наталлі Арсенневай.
Пiсаць вершы ён пачаў у другой палове 20-х гадоў, будучы гімназiстам, друкавацца — з 1932 года. Першы верш — «Заштрайкавалi гіганты-комiны» — пад псеўданiмам Максiм Танк быў апублiкаваны ў газеце-аднадзёнцы «Беларускае жыццё» (г. Львоў) 7 красавiка 1932 года.
За ўдзел у выданні часопіса «Часопіс для ўсіх» 27 красавіка 1932 Максім Танк быў арыштаваны і зняволены ў віленскай турме Лукішкі.
У 1935 годзе Максім Танк у Вільні пачаў пісаць паэму «Нарач». Паэма была навеяная Нарачанскай забастоўкай рыбакоў, якая рэхам прайшла па азёрах суседняй Вілейшчыны і даволі далёкага Палесся. З-за цэнзуры цалкам твор надрукаваць было немагчыма, таму аўтару даводзілася, выкрэсліваючы найбольш вострыя моманты, друкаваць яго часткамі ў «Калосьсі». І тым не меньш некаторыя нумары часопіса з фрагментамі паэмы былі канфіскаваныя польскімі ўладамі. Толькі ў 1940 годзе, падчас працы ў Вілейцы, паэту ўдалося цалкам узнавіць тэкст паэмы. У 1936 годзе выходзiць першы зборнiк вершаў М. Танка «На этапах» (канфiскаваны палiцыяй), у 1937 — другi зборнiк «Журавiнавы цвет» i асобным выданнем паэма «Нарач», у 1938 — трэцi зборнiк «Пад мачтай». Неяк спакваля паэт апынуўся ў цэнтры лiтаратурна-мастацкага жыцця ў 3аходняй Беларусi. Пра яго загаварылi ў друку (ды як загаварылi!), яго творы i кнiгi сталi прадметам шырокага i зацiкаўленага абмеркавання, лiтаратурна-творчых дыскусiй. «Максiм Танк гэта вельмi маладая, але сiльная творчасцяю iндывiдуальнасць, — пiсала газета „Наша воля“, даючы iнфармацыю аб вечары беларускай паэзii i песнi, якi адбыўся ў Вiленскiм унiверсiтэце 15 сакавiка 1936 года. — Ягоная творчасць вырасла ў вастрогах i, вырваўшыся з турмы, залiла 3ах. Беларусь. Творы Танка — гэта лявiна, гэта бурная хваля, якая парывае ўсiх, трасе ўсiм i ламае ўсё. Танк можа стацца вялiкiм песьняром Беларусi».
Творчасць М. Танка 30-х гадоў вызначалася маштабнасцю гiстарычнага мыслення, шырынёй духоўна-мастацкiх даляглядаў аўтара. Вялiкую папулярнасць у чытача набылi яго вершы «Спатканне», «Песня кулiкоў», «Чорныя скiбы», «Да дня», «Акт першы», «Тры песнi», «Паслухайце, вясна iдзе…», «Раманс», «На пероне» i iнш. Лiрычны герой паэта прываблiваў паўнакроўнасцю ўспрымання жыцця, натуральнасцю i нязмушанасцю сваiх паводзiн i ўчынкаў, непадробнай чалавечнасцю, цвёрдай верай у народныя першакаштоўнасцi, жыццесцвярджальныя сiлы грамадства. Ён засяродзiўся на пошуках адказаў на самыя балючыя пытаннi часу, на асэнсаваннi актуальных грамадска-патрыятычных i сацыяльных праблем рэчаiснасцi, глыбокiм выяўленнi душэўна-псiхалагічнага свету свайго сучаснiка. Фiласофская лiрыка суседнiчала ў паэта з сатырычнымi творамi, пейзажныя матывы i вобразы перапляталiся з выяўленнем асаблiвасцей iнтымнага свету героя, традыцыйныя, сiлаба-танiчныя вершы змянялiся дольнiкамi i верлiбрамi i iнш. І ўсе цi амаль усе яны хораша ўражвалi багаццем i разнастайнасцю моўна-выяўленчых, мастацка-стылiстычных сродкаў.
У гады вайны ён працуе ў газеце «За Савецкую Беларусь», агiтплакаце «Раздавiм фашысцкую гадзiну», пiша i выдае паэму «Янук Сялiба» (1943), зборнiкi вершаў «Вастрыце зброю» i «Праз вогненны небасхiл» (1945).
Адным з лепшых у беларускай паэзii пасляваеннага дзесяцiгоддзя з'явiўся зборнiк М. Танка «Каб ведалi» (1948), адзначаны Дзяржаўнай прэмiяй СССР. Сваiм зместам i пафасам ён цалкам звернуты ў нядаўняе мiнулае, лiрычны герой кнiгі засяродзiўся на асэнсаваннi драматычных i трагічных старонак другой сусветнай вайны. Шмат цiкавых i арыгiнальных твораў увайшло ў наступныя зборнiкi паэта — «На камнi, жалезе i золаце» (1951) i «У дарозе» (1954). Праўда, вершы гэтага перыяду яго творчасцi, канца 40 — першай паловы 50-х гадоў, як, зрэшты, i ўсё тагачаснае савецкае мастацтва, сур'ёзна закранула сумнавядомая «тэорыя бесканфлiктнасцi i iлюстрацыйнасцi». Але надзейнай парукай далейшага паступальнага руху наперад i набору вышынi была тая акалiчнасць, што М. Танк бачыў свае недахопы, падкрэслена крытычна ставiўся да зробленага ў гэты час. «Асабiста я не задаволен вынiкамi сваёй працы за апошнiя гады, — гаварыў ён на з'ездзе пiсьменнiкаў. — Я напiсаў два зборнiкi вершаў… Ёсць там вершы лепшыя, вершы, якiя дорагі мне, i такiя, якiя толькi гавораць аб пройдзенай дарозе. Але ўсе яны, сабраныя ў зборнiк, не даюць цэльнага вобраза, не даюць адказу на многiя пытаннi, якiя хвалююць мяне i маiх герояў…»
З 1948 па 1966 год М. Танк працуе галоўным рэдактарм часопiса «Полымя», з 1966 па 1990 год — першым сакратаром, старшынёй Саюза пiсьменнiкаў Беларусi.
У 60-90-я гады выходзяць лепшыя кнiгi паэта, якiя атрымалi высокую ацэнку крытыкi i лiтаратуразнаўства, усёй грамадска-культурнай супольнасцi: «Мой хлеб надзённы» (1962), «Глыток вады» (1964), «Перапiска з зямлёй» (1967), «Хай будзе святло» (1972), «Дарога, закалыханая жытам» (1976), «Прайсцi праз вернасць» (1979), «За маiм сталом» (1984) i iнш. Яго мастацкая iндывiдуальнасць дасягае сапраўднага росквiту.
Імем Максіма Танка названы Беларускі дзяржаўны педагагічны універсітэт і вуліца ў Мінску.
Творчасць Максiма Танка — выдатная з'ява ў свеце сучаснай еўрапейскай лiтаратуры. Па меркаваннi У. Конана, паводле свайго мастацкага таленту народны паэт Беларусi — «на ўзроўнi сучасных лаўрэатаў Нобелеўскай прэмii, калi не вышэй некаторых з iх». Напоўненыя глыбокiм фiласофска-аналiтычным асэнсаваннем жыцця i чалавека, высокiм гуманiстычным зместам i грамадзянска-патрыятычным пафасам, яго творы шырока раскрылi асаблiвасцi нацыянальнага характару, гістарычнага шляху i лёсу беларускага народа, выявiлi багацце i шматстайнасць яго гiсторыi i культуры, вялiкiя патэнцыяльныя магчымасцi мовы, пераканаўча абгрунтавалi паўнапраўнае месца беларусаў у еўрапейскай супольнасцi.
Максим Танк (Евгений Иванович Скурко) (17.09.1912 д. Пильковщина, Мядельский р-н, Минская обл. – 07.08.1995) – писатель большого таланта, глубоко национальный и самобытный. Настоящий рыцарь поэзии, документалист-прозаик, переводчик, известный общественный деятель, философ и лирик мирового масштаба. Его поэзия вобрала в себя все краски белорусской земли и слова, раскрыв их неповторимость и красоту. Творчество автора вышло за горизонты своего времени, на рубеж новой эпохи XXI столетия.
Литературное наследие Максима Танка неразрывно связано с родным нарочанским краем, с переломными моментами истории страны и наболевшими проблемами белорусского народа. Она представляет собой огромный мир размышлений и личных переживаний автора. Интимная лирика пронизана внутренним светом писателя, его ощущением красоты окружающего мира, радостью человеческого существования, настоящей любовью и добротой к людям.
У каждого автора есть свой уголок земли, через призму которой художник смотрит на мир. Для Максима Танка – это Нарочанский озёрный край, деревня Пильковщина, где он родился. Родина была тем источником вдохновения, котораяя живила его поэзию. Он писал: “Я часто ночую и днюю около сосен своих нарочанских, где все беды мои, где все радости мои, где все мысли мои”.
Окружением, которое помогло раскрыться поэтическому таланту Максима Танка, стал город Вильнюс, где перекрещивались дороги самых разных культур. Знакомство с такими личностями, как Владимир Самойла, Адам Станкевич, Григорий Ширма, Ежи Путрамент, Генрих Дембински, Ёнас Каросас обогащало поэта духовно. Именно тут он учился, выдал свои первые книги “На этапах”, “Клюквенный цвет” и “Под мачтой”, вёл подпольную борьбу за освобождение Западной Беларуси. Хорошо зная польскую культуру, молодой писатель знакомился с известнейшими произведениями европейской литературы.
Великая Отечественная война застала писателя в Белостоке. Последним поездом ему с семьёй удалось выехать на Восток, в Саратовскую область. Там началась его подготовка на курсах кадровых офицеров. Но руководство республики командировало поэта в Москву — сначала для работы в газете “Советская Беларусь” (г.Москва), которую редактировал Михаил Лыньков. Газета предназначалась для белорусского населения и закидывалась в немецкий тыл на самолётах. С лета 1942 г. Максим Танк уже работал в сатирическом издании “Раздавим фашистскую гадину”. В 1945 году вышли книги поэзии “Готовьте оружие” и “Через огненный горизонт”.
В 1948-1966 гг. Максим Танк становится редактором главного в БССР журнала “Полымя”. В этот период своей жизни писатель раскрывается не только как талантливый автор, но и как замечательный организатор, защитник молодых авторов, общественный деятель. На это же время приходятся и многочисленные поездки писателя в составе советских делегаций за границу. Писатель сотрудничает с деятелями других культур, обменивается опытом, много переводит на белорусский язык.
Максим Танк был участником Первого всемирного конгресса сторонников мира. Он посетил практически все страны народной демократии, Соединённые Штаты Америки и Западную Европу. Писатель трижды представлял интересы советской страны в ООН. «Путешествуя по разным странам, я глубоко убедился, что на земле кроме деревьев, трав и цветов, везде растут и стихи. Я их находил на всех своих дорогах, на всех континентах. Но самые лучшие я находил на родной земле”, - вспоминал писатель.
Танковская лирика притягивала богатством и оригинальностью строфики, разнообразием ритмики, интонационной выразительностью. Лучшие стихотворения поэта в 1977 году были переведены на руский язык и вошли в сборник “Нарочанские сосны”, за которую М.Танк был отмечен самой престижной в СССР литературной наградой - Ленинской премией (1978). С течением времени кроме классических форм стихотворения он полюбил философский верлибр, подняв его на самый высокий уровень. Максима Танка всегда выделяло внимание ко всему самому лучшему, что сделано в мировой поэзии.
С 1966 по 1990 год автор возглавлял Союз писателей Беларуси, а также был активным членом комисии по литературным связям в СП СССР. Он много сил отдал популяризации литератур национальных меньшинств в составе большой советской страны. Как депутат Верховного Совета БССР встречался с представителями разных народов и поддерживал со многими из них дружеские отношения. Произведения М.Танка выходили отдельными изданиями на русском, украинском, литовском, латышском, узбекском, таджикском, казахском, польском, болгарском, корейском и других языках. Сам автор перевёл более ста шестидесяти поэтов мира, что может свидетельствовать не только о масштабе его творческой деятельности, но и о широте интересов писателя. Ш.Петефи, Н.Хикмет, Дж.Байрон, А.Мицкевич, Ю.Тувим, В.Браневский, Ю.Словацкий, М.Горький и В.Маяковский, А.Твардовский, Т.Шевченко и И.Франко, П.Тычина, М.Рыльский, М.Бажан, В.Сосюра и С.Тудор, Т.Тильвитис, А.Венцлава и Э.Межелайтис, Я.Судрабкалн и М.Кемпе – классики и знаменитые современники, произведения которых перевёл М.Танк на белорусский язык.
В мировосприятии Максима Танка есть одно очень важное измерение, по сути, мера всех мер, которой измеряются все высокие истины и эстетические ценности, – это глубокая человечность.
Яркий талант, гениальный поэт, мудрый человек, он навсегда останется не только в белорусской, но и в славянской литературе звездою первой величины. Начиная с первого поэтического сборника и допоследней строчки, Максим Танк писал одну большую книгу, за которой стоит прошлое, сегодняшний день и будущее нашего народа. Он оставил белорусам уникальное, бесценное духовное наследие, самобытное слово, освещенное высоким талантом, мудростью, любовью и добротой к людям. Он жил поэзией, верил в её живительную силу.
______________________________________________________________________________________________________________________________
