100 год з дня нараджэння Міколы Ермаловіча

Беларускі гісторык, публіцыст, пісьменьнік і паэт Міко́ла Іва́навіч Ермало́віч нарадзіўся 29 красавіка 1921 года ў вёсцы Малыя Навасёлкі, Койданаўскі раён Мінскай вобласці.

У 1938 годзе скончыў Койданаўскую сярэднюю школу й паступіў на беларускае аддзяленне Мінскага педагагічнага інстытуту, дзе да пачатку 2-й сусветнай вайны скончыў тры курсы.

З прычыны дрэннага зроку быў вызвалены ад службы ў савецкай арміі. Быў эвакуяваны й працаваў настаўнікам расійскай мовы й літаратуры ў в. Лабаскі ў Мардовіі. У 1943 годзе вяртаецца ў Беларусь, дзе ў 1943—1944 гадох працаваў настаўнікам у Суражы Віцебскай вобласці, у 1944—1946 — у Койданаве Менскай вобласьці. З 1946 годзе аднаўляе навучанне ў інстытуце, які скончвае ў 1947, а ў 1947—1948 гадох вучыўся там жа ў аспірантуры.

У 1948—1955 працаваў старэйшым выкладчыкам беларускай літаратуры ў Маладэчанскім настаўніцкім інстытуце. Да 1957 загадваў мэтадычным кабінетам Маладэчанскага абласнога інстытуту ўдасканалення настаўнікаў. У выніку практычна поўнай адсутнасці зроку (- 27) - выйшаў на пенсію й да канца жыцця займаўся гісторыяй нашай радзімы...

Мікола Ермаловіч адкрыў нам вочы на сапраўдную гісторыю Беларусі, ён адзіны гісторык Беларусі, які, не маючы ніякіх навуковых званняў і вучоных ступеняў, з’яўляецца аўтарам уласнай, ужо многімі айчыннымі і замежнымі вучонымі прызнанай навуковай канцэпцыі ўтварэння Вялікага княства Літоўскага. Ён адкінуў ілжывы тэзіс расейскіх і летувіскіх гісторыкаў пра заваяванне беларускіх плямён у ХІІІ ст. жамойтамі — продкамі сучасных літоўцаў.

Працы Ермаловіча ў значнай ступені паўплывалі на фармаваньне сучаснай грамадзкай думкі й гістарыяграфіі Беларусі. Паводле палітычных матываў галоўныя канцэптуальныя працы Ермаловіча не маглі зьяўляцца ў афіцыйным друку. Таму рукапісы Ермаловіча ў 1970—1980-х хадзілі ў непадцэнзурным друку. . Толькі ад часу «перабудовы» свет пабачылі некалькі працаў Ермаловіча.

Асаблівую ўвагу Мікола Ермаловіч надаваў палітычнай гісторыі старажытных земляў Беларусі. Больш чым чатыры дзесяцігодцзі - з 1957-га па 2000-ы - даследаваў і вывучаў старажытныя беларускія летапісы, творы, іншыя гістарычныя крыніцы. «Ён, амаль невідушчы, расплюшчыў нам вочы на Беларусь»:

“Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае”

“літва” – гэта сярэднявечнае балцкае племя.

“Вялікае Княства Літоўскае” (1253-1795) – гэта сярэднявечная дзяржава, якая ўзнікла ў Верхнім Панямонні, а з цягам часу расшырылася ад Балтыйскага да Чорнага мора.

“ліцвіны” – гістарычная назва жыхароў цэнтральнай часткі ВКЛ, а ў шырокім плане – усіх насельнікаў ВКЛ, незалежна ад этнічнага паходжання.

“русіны” – жыхары ўсходнеславянскіх земляў ВКЛ.

“Летува” і “летувісы” – саманазва сучаснай балтыйскай краіны і народа, які там жыве.

“жамойты (жмудзіны)” – жыхары Жэмайціі (Жмудзі), продкі сучасных летувісаў.

Чалец Саюзу беларускіх пісьменнікаў з 1989. Жыў у Маладэчне.

“Гэта мы”: https://www.youtube.com/watch?v=8DWR3c3tc_g

Віктар Шніп - БАЛАДА МІКОЛЫ ЕРМАЛОВІЧА

Ён праз туман, нібыта праз стагоддзі,

І праз стагоддзі, нібы праз туман,

Ідзе няспешна, як па тонкім лёдзе,

Па нашым свеце, і гучыць сурма

Над ім у небе, і прастор святлее,

Як бездань, у якой наш Боскі дзень

Народзіцца і душы абагрэе

Усім, хто сёння праз зіму ідзе

І ў вечнасці зямной не прападзе,

Бо Ён ідзе праз княствы і праз войны,

Праз дым стагоддзяў і стагоддзяў пыл.

Ён, нібы неба над зямлёю, вольны,

І Ён самотны, як трава магіл,

Дзе нашае змаганне спачывае,

Ды спачывае толькі да пары,

Пакуль хто-небудзь зноў не загукае:

“У рукі, хлопцы, стрэльбачкі бяры!..”

І дойдзе Ён, бо ведае дарогу

Да Беларусі, дзе няма зімы,

Дзе белы снег нібы рамонкаў многа

Яму пад ногі накідалі мы...

22.03.2006